“Mislim da je oslobađajuće…Znate, ja ne verujem u podelu na umetnika i neumetnika, u tu fantaziju o talentu. Za mene, sve je samo jezik. Ako nekoga ostavite u bilo kojoj zemlji, nakon godinu dana govoriće taj jezik. Ako ostavite nekoga u zemlji gde se komunicira putem zvuka, muzike, ili u drugu zemlju gde se komunikacija odvija preko slike, pokupiće taj jezik.“
Peter Gabriel, muzičar
Tekst započinjem citatom muzičara koji me je podsetio na ono što se po školama, pa i muzičkim školama, često previdi. Da li u nedostatku strpljenja, znanja, perspektive, čini se da je uvek lakše napraviti utvrđenu klasifikaciju i razvrstati se na par i nepar. Na da i ne, može i ne može. To je svakako manji posao onom ko razvrstava. Onome ko biva ocenjen, oduzima se mogućnost da upozna jezik muzike, da se sprijatelji sa instrumentom ili glasom. Još opasnije, ostaje pri čvrstom uverenju da je procena istinita i apsolutna i liši sebe muzičkog iskustva koje nam svima pripada. Ljudi su i muzička vrsta koja reaguje na zvuk, stvara zvuk i izražava se kroz zvuk već hiljadama godina.
Višejezičnost muzičkog izvođenja
Premisa od koje polazim i koju ću nadalje elaborisati jeste da je muzika jezik. Jezik koji, kao i bilo koji drugi, ima svoju azbuku i pismo, rečnik i jezički stil. O tome šta sve muzički jezik podrazumeva pisaću nekom drugom prilikom, a trenutnu pažnju želim da dam pitanju: Kojim se sve jezicima služimo dok pevamo? Pored pomenutog muzičkog jezika, koji jezici su još tu? Pesma se sastoji od tonova i reči, međutim u nju je utkano još mnogo slojeva koji nisu tako očigledni.
Dovoljno je da zamisliš sebe kako pevaš, bilo šta. Na koliko nivoa si uključena/uključen u iskustvo dok pevaš? Kojim sve jezicima komuniciraš dok pevaš? Ova pitanja će nam poslužiti da razumemo višejezično iskustvo koje nam nudi praksa pevanja.
Jezik tela
Ako stavimo pažnju na čisto fizičku, materijalnu perspektivu izvođenja, opažamo da je naše fizičko telo instrument koji donosi zvuk, ali i zvuk kao akustički fenomen treperenja zvučnih talasa. To bi bio opšti nivo fizičke pojavnosti. Osim univerzalnog, postoji i lični nivo našeg fizičkog bivanja u pesmi. Specifični pokreti, grimase, naša lična fiziologija u datom momentu. Čim se oglasimo na videlo izlaze grimase, gestovi, naša specifična gestikulacija po kojoj nas prepoznaju i ponekad i imitiraju.
Opšti, univerzalni jezik: biologija, fizologija, anatomija; fizika i akustika
Lični, individualni jezik: – senzacije, spontane grimase i pokreti; manir i gest
Muzički jezik
Muzika takođe ima svoj opšti jezik kojim komunicira. On se sastoji od takozvanih muzičkih komponenti (ima ih 9) i sve one učestvuju u generisanju muzičkog toka. Od melodije i ritma kao osnovnih nosioca muzičkog toka, do dinamike, artikulacije, i mnogih drugih kao sekundarnih. Nasuprot opštim činiocima muzičkog sadržaja, prisutni su i naši lični muzički afiniteti koji određuju kako percipiramo muzički sadržaj. Kao blizak ili stran, pa se u odnosu na to opredeljujemo i za muzičke žanrove.
Opšti, univerzalni jezik: muzičke komponente koje oblikuju muzički tok
Lični, individualni jezik: subjektivni utisak, lični izbor; žanrovske preference
Verbalni jezik
Jednu pesmu svakako sačinjava i tekst, verbalni sadržaj pesme. Pesma kao tonsko-tekstualna celina uvek ima svoju osnovnu literarnu temu, ono o čemu pesnik peva. Međutim, šta je pesnik hteo da kaže nije isto i šta je slušalac čuo. O značenjima ne vredi raspravljati jer koliko god da smo se dogovorili šta određena reč znači, uvek postoji nivo individualnog tumačenja rečenog. Svi pevamo o ljubavi ali je bojimo svojom interpretacijom izrečenog.
Opšti, univerzalni jezik: tekst pesme, opšta značenja
Lični, individualni jezik: značenja koja tekst ima za nas, povezivanje sa ličnim životom
Muzika kao sinteza jezika
Ljudi kao višejezična bića teže da se povežu sa iskustvom preko svih receptora koji su nam dati. Muzika pravi sintezu više jezika i uključuje nas na toliko nivoa. U afričkim narodima recimo postoji jedna reč koja opisuje sveobuhvatno muzičko iskustvo, dok su kod nas Evropljana čula rasparčana i diferenciramo ih po kategorijama. Sve u svemu, muzika nas uključuje na mnogo nivoa, koji se gotovo sinestezijski prepliću.
Ni ne čudi da se pesma koristila kao isceliteljska mantra kroz vekove. Govoriti muzičkim jezikom ne znači biti muzički obrazovan, već biti uzvučen u svoje telesno, muzičko, verbalno biće, a onda sve to i komunicirati.
